Τμήμα Θεατρικών Σπουδών

Ομότιμη Καθηγήτρια

Η Ελένη Φεσσά-Εμμανουήλ είναι απόφοιτος της Σχολής Αρχιτεκτόνων-Mηχανικών του Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου (1967) και διδάκτωρ αρχιτέκτων της ίδιας Σχολής (1990). Ως τακτική καθηγήτρια στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, έχει διδάξει ιστορία της θεατρικής αρχιτεκτονικής και σκηνογραφίας από το 1994 έως το 2010. Διετέλεσε επίσης μέλος της Προσωρινής Γενικής Συνέλευσης του Τμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου στο Ναύπλιο.

Από το 1980 ασχολείται συστηματικά με την ιστορία της ελληνικής αρχιτεκτονικής του 20ού αιώνα και από το 2004 είναι άμισθη επιστημονική σύμβουλος του Γραφείου Αρχιτεκτονικών Ερευνών της Ακαδημίας Αθηνών. Περισσότερες από 100 ερευνητικές και θεωρητικές μελέτες της είναι δημοσιευμένες σε ελληνικά και ξένα επιστημονικά περιοδικά, σε πρακτικά συνεδρίων, σε εγκυκλοπαίδειες και σε συλλογικούς τόμους. Έχει συγγράψει και επιμεληθεί επιστημονικά έντεκα επιστημονικές μονογραφίες, από τις οποίες οι σημαντικότερες είναι το δίτομο εργο Η αρχιτεκτονική του νεοελληνικού θεάτρου: 1720-1940 (1994, έκδοση με χορηγία Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου και Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κεντρού Δελφών, βραβείο Ακαδημίας Αθηνών) και οι πέντε δίγλωσσες εκδόσεις (στα ελληνικά και αγγλικά): Η ιδεολογική κρίση της νεοελληνικής αρχιτεκτονικής, 1827-1940 (1987), Κτίρια για δημόσια χρήση στηνεότερη Ελλάδα,1827-1993 (1993, Παπασωτηρίου), Δοκίμια για τη νέα ελληνική αρχιτεκτονική (2001, έκδοση με χορηγία του Ιδρύματος Ιωάννου Φ. Κωστοπούλου), ΔώδεκαΈλληνες Αρχιτέκτονες του Μεσοπολέμου (2005, σε συνεργασία με τον Εμμανουήλ Β. Μαρμαρά), Περικλής Σακελλάριος, Αρχιτέκτων (2006, σε συνεργασία με την Ελισάβετ Σακελλαρίου-Herzog) και Ελληνική Αρχιτεκτονική Εταιρεία, Αρχιτέκτονες του 20ούαιώνα. Μέλη της Εταιρείας (2009, Εκδόσεις «Ποταμός»). Τα Δοκίμια για τη νέα ελληνικήαρχιτεκτονική τιμήθηκαν με έπαινο της Διεθνούς Ακαδημίας Αρχιτεκτονικής σε διαγωνισμό που διοργανώθηκε στο πλαίσιο της 10ης Διεθνούς Τριενάλε Αρχιτεκτονικής (Σόφια, 2003).

Το 1991 διετέλεσε αναπληρωτής Επίτροπος της Ελλάδας στην 5η Διεθνή Έκθεση Αρχιτεκτονικής στην Μπιενάλε της Βενετίας και υπεύθυνη για την έκθεση με τίτλο «Νέα Δημόσια Κτίρια των Δ. και Σ. Αντωνακάκη, Ν. Βαλσαμάκη και Α. Τομπάζη».

Το 2002 επιμελήθηκε επιστημονικά και συνέταξε, σε συνεργασία με την αρχιτέκτονα Τίνα Καραπιπέρη, τα κείμενα της ελληνικής συμμετοχής στο CD-ROM με τίτλο «Η ανακάλυψη της σύγχρονης αρχιτεκτονικής στο Παρίσι, το Λονδίνο και την Αθήνα. Εικονικές και πραγματικές διαδρομές», το οποίο πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης Culture 2000 από τη γαλλική εταιρία ARVHA, την αγγλική εταιρία ΑΤΑΡ και την ελληνική Εταιρία Αρχιτεκτονικών και Πολεοδομικών Μελετών «Ομάδα 80» - Σωτήρης Παπαδόπουλος (www.culture2000.tee.gr).

Από το 2005 συμμετέχει στο διαβαλκανικό ερευνητικό πρόγραμμα «Κορυφαία έργα της Σύγχρονης Βαλκανικής Αρχιτεκτονικής και Πολεοδομίας», ως συντονίστρια της ελληνικής ομάδας.

Επιμελήθηκε επιστημονικά τις περιοδεύουσες εκθέσεις «Έλληνες Σκηνογράφοι-Ενδυματολόγοι και Αρχαίο Δράμα» (1999, συνδιοργάνωση Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Αθηνών και Υπουργείου Πολιτισμού–ΥΠ.ΠΟ.) και «Χορός και Θέατρο. Από την Ντάνκαν στις νέες χορευτικές ομάδες» (2004, συνδιοργάνωση Τ.Θ.Σ. του Πανεπιστημίου Αθηνών και Πολιτισμικού Οργανισμού Δήμου Αθηναίων). Οι δύο αυτές εκθέσεις βασίστηκαν σε οκταετή έρευνα 140 προπτυχιακών και μεταπτυχιακών σπουδαστών του Τ.Θ.Σ. του Πανεπιστημίου Αθηνών υπό την καθοδήγηση της επιμελήτριας και, στο πλαίσιό τους, εκδόθηκαν δύο βιβλία από την επιμελήτρια η οποία υπήρξε και η βασική τους συγγραφέας. Πρόκειται για τα βιβλία Έλληνες Σκηνογράφοι-Ενδυματολόγοι και Αρχαίο Δράμα (Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Αθηνών-ΥΠ.ΠΟ., 1999) και Χορός και Θέατρο. Από την Ντάνκαν στις νέες χορευτικές ομάδες (Τ.Θ.Σ. Πανεπιστημίου Αθηνών-Πολιτισμικός Οργανισμός Δήμου Αθηναίων, 2004).

ΕΠΙΛΟΓΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΩΝ

• «Ο πoλιτιστικός εξoπλισμός των πόλεων. Η θέση τoυ σ’ ένα πρόγραμμα πoλιτιστικής απoκέvτρωσης», Αθήνα, Τεχνικά Χρovικά, τεύχος 10/568, Οκτώβριος 1973 και ανάτυπo, Αθήνα, 1974.
• «Πολιτιστική ανάπτυξη. Mια νέα πολιτική ευθύνη στον ελληνικό χώρο», περιοδικό Γραφή, τεύχος 2, Iούλης – Aύγουστος 1978, σσ. 101-109.
• “Why integrate educational and community facilities?”, PROSPECTS, Unesco, vol VIII, No 4, 1978, p. 406-420 και “La question de l’integration des services educatifs et communautaires”, PERSPECTIVES, Unesco, VOL VIII, No 4, 1978, p. 447 464.
• «Τo πρόβλημα της πoλιτιστικής πoλιτικής στην Ελλάδα», Θέματα Χώρoυ + Τεχνών, 9/1978, σσ. 59-65. Πoλιτιστική ανάπτυξη:νέα πoλιτική ευθύνη στov ελληνικό χώρo, Αθήνα: Ολκός, 1978.
• «Γιατί επεκτείνεται τo Εθνικό Θέατρo;», Αρχιτεκτovικά Θέματα, 14/1980, σσ. 162-178.
• «Τo xρovικό τoυ Πνευματικoύ Κέντρoυ της Αθήνας», Θέματα Χώρoυ + Τεχνών, 12/1981, σσ. 17-44.
• “Nicos Valsamakis’ hotels and office buildings”, Nicos Valsamakis, London: 9H Publications, 1984, σσ. 116-137.
• «Εισαγωγή στην ιστoρία τoυ νεoελληνικoύ θεατρικoύ χώρoυ (1835-1940)», Θέατρo+Χώρos (Αφιέρωμα στov Κάρoλo Κoυν), Αθήνα: Έκδoση τoυ Συλλόγoυ Αρχιτεκτόνων, 1987.
• «Ζητήματα ιστoριoγραφίας και κριτικής της αρχιτεκτovικής στην Ελλάδα», ΘέματαΧώρoυ + Τεχνών, 18/1987, σσ. 13-21.
• «Ένα υπαίθριo θέατρo στην Κoίλη», Tεύχos, αρ. 5, Μάρτιος 1991, σσ. 69-73. “An open-air Theatre at Koili”, Tefhos, No 5, March 1991, p. 69-73.
• «Άρης Κωνσταντινίδης (1913-1993). Ένας μεγάλος αρχιτέκτων του 20ού αιώνα», ΔελτίοΣυλλόγου Αρχιτεκτόνων, τεύχος 9, Οκτώβριος - Δεκέμβριος 1993, σσ. 50-59.
• «Νεότερα στοιχεία για τα Θέατρα του Βόλου». Παράβασις, τόμος 2, 1998, σσ. 65-79.
• «Παράδοση και νεωτερικότητα στην ελληνική θεατρική αρχιτεκτονική», Πρακτικάκύκλου διαλέξεων για το Νεοελληνικό Θέατρο (17ος-20ός αιώνας), Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, 1996, σσ. 91-11.
• «Υπαίθρια και χειμερινά θέατρα στη νεότερη Ελλάδα», στον Επίλογο ’98, Αθήνα: Γαλαίος, 1998, σσ. 190-199.
• «Το αρχαίο δράμα στη σύγχρονη σκηνή. Η συμβολή των ελλήνων σκηνογράφων και ενδυματολόγων», Έλληνες Σκηνογράφοι και ενδυματολόγοι και αρχαίο δράμα (Κατάλογος ομότιτλης έκθεσης), Τμήμα Θεατρικών Σπουδών Πανεπιστημίου Αθηνών καιΥπουργείο Πολιτισμού, Αθήνα, 1999, σσ.31-77.
• Η στέγη της Νέας Σκηνής», στο Κ. Σαροπούλου (επιμ.), Ο Κωνσταντίνος Χρηστομάνος και η εποχή του (Πρακτικά Ημερίδας), Αθήνα: Ίδρυμα Γουλανδρή - Χορν και Αστική Εταιρεία Θεάτρου και Μιμικής «Αιωρία», 1999, σσ. 47-59.
• «Αρχιτεκτονική Θεάτρου», στον τόμο Μουσική - Χορός - Θέατρο - Κινηματογράφος (28ος τόμος της Εκπαιδευτικής Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1999, σσ. 40-46.
• «Ενδυματολογία», στον τόμο Μουσική - Χορός - Θέατρο - Κινηματογράφος (28ος τόμος της Εκπαιδευτικής Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1999, σσ. 127-134.
• «Σκηνογραφία», στον τόμο Μουσική - Χορός - Θέατρο - Κινηματογράφος (28ος τόμος της Εκπαιδευτικής Ελληνικής Εγκυκλοπαίδειας), Αθήνα: Εκδοτική Αθηνών, 1999, σσ. 365-372.
• «Greek Architecture in the Counterbalancing Decades of the ’60s and the ’90s», στο Y. Aesopos - Y. Simeoforidis (eds), Landscapes of Modernisation. Greek architecture 1960s and 1990s, The Hague: Metapolis Press & Press Office - Greek Embassy, 1999, σσ. 18-22.
• «Ο γερμανοσπουδασμένος αρχιτέκτων Αριστοτέλης Ζάχος (Καστοριά 1871 - Αθήνα 1939)», Ο Ελληνικός Κόσμος ανάμεσα στην Ανατολή και τη Δύση. 1453-1981 (Πρακτικά του Α΄ Ευρωπαϊκού Συνεδρίου Νεοελληνικών Σπουδών, Βερολίνο, 2-4 Οκτωβρίου 1998), Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα, 1999, σσ. 287-295.
• Η Αθήνα στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Πολεοδομική μεταμόρφωση και αρχιτεκτονική δημιουργία» (“Athens in the second half of the 20th Century. Urban transformation and architectural creation”), ΑΘΗΝΑ. Κλεινόνάστυ (ATHENS. The famed city), Αθήνα:
• «Η εκδοτική, εκθεσιακή, εκπαιδευτική και ‘ρητορική’ έκρηξη της δεκαετίας του ’90», Επίλογος ’99, Αθήνα: Γαλαίος, 2000, σσ. 498-499.
• «Η στάση μας απέναντι στη μοντέρνα αρχιτεκτονική κληρονομιά», Περίτεχνο, 5/2000, σσ. 173-176.
• «Η διατήρηση και η μόδα της κακοποίησης μοντέρνων κτηρίων», Η προστασία των κτηρίων του προπολεμικού μοντερνισμού στην Αθήνα, (Πρακτικά Επιστημονικής Ημερίδας 16.10.1998), Αθήνα: ΥΠ.ΠΟ - Α΄ Εφορεία Νεωτέρων Μνημείων, 2000, σσ. 71-78.
• «To νέο υπαίθριο θέατρο στο πολιτιστικό πάρκο Δήμου Kαρδαμύλων της Xίου (1997-2001)», Δάφνη (τιμητικός τόμος για τον Σπύρο Eυαγγελάτο), επιμ. I. Bιβιλάκης, Παράρτημα - Mελετήματα 1 της Παράβασης (Eπιστημονικού Δελτίου του Tμήματος Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Aθηνών), Aθήνα: Ergo, 2001, σσ. 393-399.
• «Tα πρώτα θέατρα του Bόλου», εν Bόλω (περιοδική έκδοση Δημοτικού Kέντρου Iστορίας Bόλου), Kαλοκαίρι 2001, σσ. 12-15.
• «Eθνική Λυρική Σκηνή. 65 χρόνια χωρίς εστία», στο ημερολόγιο του 2004 με τίτλο Oι Όπερες του Kόσμου, Aθήνα: Λιβάνης, Δεκ. 2003.
• «Η χορογραφία στο Αρχαίο Δράμα. Η προσφορά της Εύας Palmer-Σικελιανού», Αρχαιολογία & Τέχνες, τεύχος 93, Δεκέμβριος 2004, σσ. 23-29.
• “Aris Konstantinidis I Njegova Filozofija Arhitekture” («Ο Άρης Κωνσταντινίδης και η αρχιτεκτονική του φιλοσοφία»), Milos R. Perovic (ed.), Istorija Moderne Arhitekture. Antologija tekstova, Knjiga 3. Tradicija modernizma I drugi modernizam (Ιστορίατης Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής. Ανθολογία Κειμένων. 3ος τόμος), έκδοση Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, Beograd, 2005, σσ. 513-519.
• “Aris Konstantinidis I Njegova Filozofija Arhitekture” («Ο Άρης Κωνσταντινίδης και η αρχιτεκτονική του φιλοσοφία»), Milos R. Perovic (ed.), Istorija Moderne Arhitekture. Antologija tekstova, Knjiga 3. Tradicija modernizma I drugi modernizam (Ιστορία της Μοντέρνας Αρχιτεκτονικής. Ανθολογία Κειμένων. 3ος τόμος), έκδοση Αρχιτεκτονικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου, Beograd, 2005, σσ. 513-519.
• «Η ιστορική και διαχρονική αξία του χοροθεατρικού έργου της Ραλλούς Μάνου», στον τόμο Αρχείο Ραλλούς Μάνου. Η ζωή και το έργο της, επιμέλεια Χρυσ. Σταματοπούλου-Βασιλάκου, Εκδόσεις Έφεσος, Αθήνα, 2005, σσ. 52-67.
• «Κινηματοθέατρα και κινηματογράφοι της μεσοπολεμικής Αθήνας με αρχιτεκτονική υπογραφή. Παρελθόν, παρόν και μέλλον», στον τόμο Στέφανος. Τιμητική προσφορά στον Βάλτερ Πούχνερ, επιμέλεια Ιωσήφ Βιβιλάκη, Αθήνα, Εκδόσεις Ergo, 2007, σσ. 1309-1322.
• “Eva Palmer-Sikelianos. Her Contribution to the Choreography and Set-Costume Design of the Ancient Tragedy” στα Πρακτικά του Α΄Διεθνούς Συνεδρίου «Θέατρο και Θεατρικές Σπουδές στο κατώφλι του 21ου αιώνα» που διοργανώθηκε στην Αθήνα από το Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (Αίθουσα Ι. Δρακοπούλου, 30. 9. 2005, Ergo 2010, σσ. 277-287.
• «“Δημοτικόν Θέατρον Πειραιώς”. Το σημαντικότερο αρχιτεκτόνημα της νεότερης Ελλάδας», στο Ο Πειραιάς και το Δημοτικό Θέατρο, Πρακτικά της Διεθνούς Επιστημονικής Συνάντησης, Πανεπιστήμιο του Πειραιά, 13.4.2003, Πειραιάς: Εκδόσεις Τσαμαντάκη, 2008, σσ. 61-69.